Araşdırma / Bio-texnologiyası / Əli Reza Farajzadeh

Chapter 1 گیاهان دارویی 2)      از آنجا که انسان جزئی از طبیعت است بطور مسلم برای هر بیماری ، طبیعت گیاه مداوای آن را عرضه کرده است. انسان هر چه به طبیعت نزدیکتر شود، سالم‌تر است و بیشتر عمر می‌کند. به همین دلیل انسان هرچه به طبیعت روی آورد و از نعمات آن بیشتر بهره می‌برد، جهت درمان بیماری خود سریع‌تر ، بهتر و مطمئن‌تر درمان می‌شود. باید گفت که انسان تنها با داروهای شیمیایی مداوا نمی‌شود. همه عو 3)                       مقدمه 4)      امل طبیعی نقش درمان و دارو نهایتا نقش پیشگیری را در برابر بیماریها دارند. وجود گیاهان دارویی در طبیعت یکی از نعمتهای بزرگ الهی است.
5)                       تاریخچه استفاده انسان از گیاهان دارویی 6)      سابقه درمان بیماریها با گیاهان دارویی به قدمت تاریخ زیست انسان بر روی کره زمین است. انسان به حکم تجربه ، علم و اندیشه جانوران بنا به مقتضیات خود در طول عمر حیات در کره زمین به کمک گیاهان دارویی خود را مداوا کرده و می‌کنند. گیاهان دارویی در باغ خدا می‌رویند. در دشتها ، مراتع وسیع ، جنگلها و ... پیدا می‌شوند. بدست کسی کاشته نشده و به همت کسی هم آبیاری نشده است. هزاران سال است که بدین منوال در چرخه حیات بوده و طبیعت را آرایش می‌دهند. 7)                       رابطه گیاهان دارویی و بیماری 8)      هر خاکی و هر آب و هوایی ، بستر انواع از گیاهان دارویی است. بنابراین همه چیز در همه جا نمی‌روید و حکمت خلقت در این است که هر جا بیماری هست، قطعا نوع گیاه دارویی آن نیز یافت می‌شود. از طرفی همه گیاهان داویی در یک فصل خاص نمی‌رویند. هنوز کسی رابطه بین شیوع بیماری در یک فصل یا یک زمان و وفور گیاهان دارویی آن فصل را جستجو نکرده است، ولی می‌دانیم که بسیاری از بیماریها در فصل خاص شیوع پیدا می‌کنند و بعضی از گیاهان دارویی شناخته شده و ناشناخته نیز در همان فصل به وفور یافت می‌شوند. 9)                       ترکیبات مهم گیاهان دارویی 10)  هر ماده که در گیاهی پیدا می‌شود دارای نقش خاصی در گیاه می‌باشد. ماده می‌تواند در ساختمان گیاه برای انجام اعمال حیاتی بکار رفته باشد، ماده می‌تواند در ساختار خواص فیزیکی و شیمیایی گیاه نقش داشته باشد. 11)  روغنهای عطری: مواد عطری ، درمان بخش تمیز کننده، ضد عفونی کننده، محرک اشتها ، هضم کننده غذا ، ضد درد ، ضد نفخ معده و روده و ضد اسپاسم عضلانی می‌باشند. 12)  آلکالوئیدها: انواع مواد مخدر از جمله مرفین ، کدئین و کوکائین در شمار آلکالوئیدها هستند. هر کدام از این مواد نقش مخصوص و معین د درمان بیماریها دارند. 13)  مواد پروتئینی: مواد پروتئینی از ترکیب اسیدهای آمینه ایجاد شده‌اند نصف اسیدهای آمینه را انسان قادر به سنتز آنها نیست و باید توسط تغذیه گیاهی و جانوری وارد بدن شوند. 14)  مواد تلخ مزه: بسیاری از گیاهان دارای مزه تلخ مزه هستند مانند کاسنی که خواص دارویی و درمانی دارد. مواد تلخ مزه غیر سمی محرک اشتها بوده و تحرک کننده بسیاری از اندامهای برای فعالیت بیشتر مانند کبد و کیسه صفرا هستند. 15)  فلاونوئیدها: فلاونوئیدها مواد موثری هستند که عمدتا در گیاهان عالی یافت می‌شوند این مواد انواع سموم در بدن را خنثی می‌کنند. 16)  تاننها: خاصیت ضد درد دارند، لثه‌ها و پوست دهان را محکم و تمیز می‌کنند. اثر مثبت روی جدار معده و روده‌ها دارند. 17)  مواد لعاب‌دار: وظیفه این مواد این است که مایعات را به این مواد متصل می‌کنند. این مواد موجب کاهش کلسترول خون می‌شوند. گیاه پنیرک ، ختمی و بارهنگ ، غنی از مواد لعاب‌دار هستند. 18)  از دیگر مواد موجود در گیاهان دارویی‌ می‌توان به ویتامینها ، اسیدهای گیاهی و قندها اشاره کرد.   19)               تهیه و تبدیل گیاهان دارویی 20)  هر گیاهی در طبیعت دارای روند رشدی ویژه خود می‌باشد. خواص گیاهان در فصول ، هفته‌ها وقتی روز و شب متغیر است به عنوان مثال بعضی از گیاهان به هنگام صبح و بعضی به موقع عصر و شب معطر می‌شوند. بنابراین از نظر خواص دارویی ، زمان مناسب برداشت محصول دارای اهمیت خاصی است. قسمتهای مختلف گیاه نیز دارای اثرات متفاوت هستند.در بسیاری از موارد ماده موثر عمدتا در برگ ، شکوفه ، ساقه ، ریشه ، بذر یا میوه است. همیشه گلها را قبل از ظهر یعن زمانی که شبنم یا رطوبت شبانه از بین رفته است جمع آوری می‌کنند. هنگامی که جمع آوری برگ مورد نظرات بعد از هر قبل از غروب آفتاب ، کار جمع آوری انجام می‌شود. بعضی از گیاهان باید در ظروف سربسته و یا در کیسه کتانی نگهداری شوند. کسانی که ذخیره سازی می‌کنند باید مرتبا از نمونه‌ها بازدید کرده واز آفات و امراض احتمالی آگاه باشند. 21)               تهیه پودر گیاهان داویی 22)  درطول سال تهیه گیاه تر و تازه میسر نیست. لذا گیاهان جمع آوری شده را بعد از خشکیدن باید به ورت پودر درآورده وقتی حتی‌المقدور در شیشه‌های دهان گشاد نگهداری کرد. پودر می‌تواند شامل اندامهای گیاهی باشد که جداگانه نگهداری می‌شود. 23)               گیاهان دارویی مهم 24)  گل سرخ ، بومادران ، الکیل کوهی ، برگ بو ، لیموترش ، وانیل ، نعنا ، فلفل سیاه ، جعفری ، میخک ، پرتقال ، هل ، کافور ، زنبق ، بابونه و ... از گیاهان دارویی مهم هستند. 25)  آرتیشو «داروئى» 26)  آقطی سیاه «داروئی» 27)  آوکادو «داروئی» 28)  اسطوخودوس «داروئی»   29)  اسفناج «داروئی» 30)  ))((انبه «داروئی» 31)  انجیر «داروئی» 32)  انگور «داروئی»     35)  بابونه «بابونه» 36)  بادام «داروئی» 37)  بادام زمینی «داروئی»   38)  بادمجان «داروئی» 39)  باقلا «داروئی» 40)  برنج «داروئی» 41)  بلوط «داروئی   47)    50)  به «داروئی» 51)  پسته «داروئی» 52)  پرتقال «داروئی» 53)  پیاز «داروئی»     62)  تخم کتان «داروئی» 63)  ترب و تربچه «داروئی» 64)  تمبر هندی «داروئی» 65)  توس «داروئی»   66)  جعفری «داروئی» 67)  جو «داروئی» 68)  جودوسر «داروئی» 69)  چای کوهی     70)  خاک شیر «داروئی» 71)  ختمی «داروئی» 72)  خرما «داروئی» 73)  خیار «داروئی»   74)  دارچین «داروئی» 75)  دم اسب «داروئی» 76)  ذرت «داروئی» 77)  رازیانه   78)  روناس «داروئی» 79)  خواص دارویی ریحان 81)  زرد آلو «داروئی» 82)  زردچوبه       84)  زرشک «داروئی» 85)  زعفران «داروئی» 86)  زنجبیل «داروئی» 87)  زوفا «داروئی»     88)  زیتون «داروئی» 89)  زیره سبز «داروئی» 90)  سنبل الطیب «داروئی» 91)  سیب   93)  سیر «داروئی» 94)  شاه پسند وحشی «داروئی» 95)  شبدر قرمز «داروئی» 96)  شلغم     97)  شنبلیله «داروئی» 98)  شوید «داروئی» 99)  شیرین بیان «داروئی» 100)                      صبر زرد «داروئی» 101)                      عدس   102)                      علف هفت بند «داروئی» 103)                      عناب «داروئی» 104)                      فندق «داروئی» 105)                      قاصدک «داروئی» 106)                      قهوه     107)                      کاهو «داروئی» 108)                      کدو «داروئی» 109)                      کنجد «داروئی» 110)                      کوشاد «داروئی» 111)                      گاوزبان   112)                      گردو «داروئی» 113)                      گریپ فروت «داروئی» 114)                      گزنه «داروئی» 115)                      گشنیز «داروئی» 116)                      گلابی   117)                      گوجه فرنگی «داروئی» 118)                      لوبیا «داروئی» 119)                      لوبیای سویا «داروئی» 120)                      لیمو ترش «داروئی» 121)                      مارچوبه   122)                      مامیران کبیر «داروئی» 123)                      موز «داروئی» 124)                      میخک «داروئی» 125)                      خواص دارویی نارگیل 126)                      نخود   127)                      نعناع «داروئی» 128)                      هل «داروئی» 129)                      هلو «داروئی» 130)                      هندوانه «داروئی» 131)                      هویج   132)       تعاریف اولیه ‌از شیمی ‌دارویی 133)                      شیمی ‌دارویی ، جنبه‌ای از علم شیمی ‌است که درباره کشف ، تکوین ، شناسایی و تغییر روش اثر ترکیبات فعال زیستی در سطح مولکولی بحث می‌کند و تاثیر اصلی آن بر داروهاست، اما توجه یک شیمی‌دان دارویی تنها منحصر به دارو نبوده و بطور عموم ، دیگر ترکیباتی که فعالیت زیستی دارند، باید مورد توجه باشند. شیمی ‌دارویی ، علاوه بر این ، شامل جداسازی و تشخیص و سنتز ترکیباتی است که می‌توانند در علوم پزشکی برای پیشگیری و بهبود و درمان بیماریها بکار روند. 134)       سیر تاریخی شیمی ‌دارویی 135)                      آغاز درمان بیماریها با دارو ،‌ در قدمت خود محو شده ‌است. اولین داروها منشاء طبیعی داشته و عمدتا از گیاهان استخراج می‌شدند و برای درمان بیماریهای عفونی بکار رفته‌اند. قرنها پیش از این ، چینی‌ها ، هندی‌ها و اقوام نواحی مدیترانه ، با مصارف درمانی برخی گیاهان و مواد معدنی آشنا بوده‌اند. به عنوان مثال ، برای درمان مالاریا از گیاه چه‌انگشان(Changshan) در چین استفاده می‌شد. اکنون ثابت شده ‌است که ‌این گیاه ، حاوی آلکالوئیدهایی نظیر فبریفوگین است.سرخپوستان برزیل ، اسهال و اسهال خونی را با ریشه‌های اپیکا که حاوی آستن است، درمان می‌کردند. اینکاها از پوست درخت سین کونا ، برای درمان تب مالاریا استفاده می‌کردند. در سال 1823 ، کینین از این گیاه ‌استخراج شد. بقراط در اواخر قرن پنجم قبل از میلاد استفاده ‌از نمکهای فلزی را توصیه کرد و درمانهای طبی غرب را نزدیک به 2000 سال تحت نفوذ خود قرار داد. 136)       تاریخ معرفی شیمی ‌دارویی به عنوان علم 137)                      اولین فارماکوپه در قرن 16 و قرنهای بعد منتشر شد. گنجینه عوامل دارویی سرشار از داروهای جدید با منشاء گیاهی و معدنی معرفی شدند. در اواخر قرن 19 ، شیمی ‌دارویی با کشف "پل ارلیش" که ‌او را پدر شیمی ‌درمانی جدید می‌نامند، در ارتباط با اینکه ترکیبات شیمیایی در برابر عوامل عفونی ویژه‌ای از خود سمیت انتخابی نشان می‌دهند، دچار یک تحول شگرف شد.در همین دوران ، "امیل فیشر" ، نظریه قفل و کلید را که یک تغییر منطقی برای مکانیسم عمل داروها بود، ارائه داد. تحقیقات بعدی ارلیش و همکارانش ، منجر به کشف تعداد زیادی از عوامل شیمی ‌درمانی جدید شد که ‌از آن میان ، آنتی بیوتیک‌ها و سولفامیدها ، از همه برجسته‌تر بودند. 138)       جنبه‌های بنیادی داروها 139)                      سازمان بهداشت جهانی ، دارو را به عنوان « هر ماده‌ای که در فرایندهای دارویی بکار رفته و سبب کشف یا اصلاح فرایندهای فیزیولوژیک یا حالات بیماری در جهت بهبود مصرف کننده شود. » تعریف نموده ‌است و فراورده‌های دارویی را تحت عنوان « یک شکل دارویی که حاوی یک یا چند دارو همراه با مواد دیگری که در فرایند تولید به آن اضافه می‌شود. » معرفی می‌کند. 140)       شکل داروها 141)                      بسیاری از داروها ، حاوی اسیدها و بازهای آلی می‌باشند. دلایل متعددی مبنی بر اینکه ‌این ترکیبات در داروسازی و پزشکی باید به فرم نمک مصرف شوند، عبارتند از : 142)                      اصلاح خصوصیات فیزیکوشیمیایی ، مانند حلالیت ، پایداری و حساسیت به نور و اثر بر اعضاء مختلف 143)                      بهبود نواحی زیستی از طریق اصلاح جذب ، افزایش قدرت و گسترش اثر 144)                      کاهش سمیت 145)       کاربرد داروها 146)                      داروها بر اساس مقاصد خاصی بکار می‌رود که عبارتند از : 147)                      تامین مواد مورد نیاز بدن ، مثل ویتامینها 148)                      پیشگیری از عفونتها ، مثل سرمهای درمانی و واکسنها 149)                      سمیت‌زدایی ، مانند پادزهرها 150)                      مهار موقتی یک عملکرد طبیعی ، مانند بیهوش کننده‌ها 151)                      تصحیح اعمالی که دچار اختلال شده‌اند و ... . 152)       فعالیت زیستی داروها 153)                      عملکرد داروها در سه مرحله مشاهده می‌شود : 154)                      تجویز دارو (فروپاشی شکل دارویی مصرف شده) 155)                      سینتیک دارو (جذب ، توزیع ، متابولیسم و دفع دارو) 156)                      نحوه ‌اثر دارو (پدیده‌های شیمیایی و بیو شیمیایی که باعث ایجاد تغییرات زیستی مورد نظر می‌شوند.) 157)       دارو نماها 158)                      داروهایی هستند که ‌اثرات ویژه‌ای بر ارگانیسم دارند، اما درمان کننده بیماری خاصی نیستند. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از : مورفین (مسکن) ، کوکائین (بیهوش کننده) ، آتروپین (ضد تشنج) و ... . استفاده ‌از این داروها ممکن است به بهبودی یک بیماری عفونی میکروبی یا ویروسی کمک کند. اما دارو مستقیما روی ارگانیزم بیماری‌زا عمل نمی‌کند، در صورتی که در درمان شیمیایی عامل بیماری‌زا هدف اصلی است. 159)       طبقه‌بندی داروها 160)                      داروها را بر اساس معیارهای گوناگون طبقه‌بندی می‌کنند که عبارتند از : 161)                      ساختمان شیمیایی 162)                      اثر فارماکولوژی 163)                      مصارف درمانی 164)                      ساختمان شیمیایی درمانی ، تشریحی 165)                      مکانیسم عمل در سطح سلول   166)       نامگذاری داروها 167)                      هر دارو دارای سه یا چند نام می‌باشد که عبارتند از: 168)                      شماره رمز یا رمز انتخابی 169)                      نام شیمیایی 170)                      نام اختصاصی غیر علمی ‌(تجاری) 171)                      نام غیر اختصاصی ژنریک 172)                      نامهای مترادف 173)                      نام شیمیایی دارو ، نامی ‌است که بدون ابهام ، ساختمان شیمیایی دارو را توصیف و آن را دقیق و کامل معرفی کند و بر اساس قوانین نامگذاری ترکیبات شیمیایی نامگذاری می‌شود     174)       بیماری و دارو 175)                       کشف داروهای جدید و مراحلی که از کشف تا عرضه آنها به بازار دارویی طی می‌شود، موضوع جالبی است. امروزه آگاهی دقیق از ساز و کار بیماریها برای دستیابی به داروهای جدید امری ضروری محسوب می‌شود. در واقع می‌توان گفت که هر بیماری حاصل به هم خوردن نظم طبیعی یکی از چرخه‌های فعالیت بدن است، بنابراین با دانستن اینکه کدام چرخه بدن از نظم طبیعی خود خارج شده است، می‌توان دارویی را به کار برد که دوباره آن را به حالت اولیه باز گرداند. 176)       منشاء داروها 177)                       بطور کلی داروها از نظر منشاء به سه گروه طبیعی، نیمه صناعی و صناعی تقسیم می‌شوند. 178)                  داروهای طبیعی 179)                       داروهای طبیعی داروهایی هستند که از منابع طبیعی به دست می‌آیند. اینگونه فرآورده‌ها یا به صورت خام مصرف می‌شوند، مثل عصاره گیاه آلوئه برای درمان بیماریهای پوستی یا جگر برای درمان بیماریهای شب کوری و یا شامل مواد شیمیایی خاصی هستند که از فرآورده خام طبیعی استخراج و سپس به عنوان دارو مصرف می‌شوند، مثل مورفین که از تریاک استخراج می‌شود و انسولین که از لوزالمعده گاو یا خوک به دست می‌آید. در مورد این گروه از داروها، برای کشف داروی جدید به سراغ طب سنتی کشورهای مختلف می‌روند. در طب سنتی، خواص گیاهان و فرآورده‌های مختلف جانوری شرح داده شده است. دانشمندان با روشهای علمی به بررسی آزمایشگاهی خواص ذکر شده در مواد خام می‌پردازند. این بررسیها ممکن است در شرایط خارج از بدن موجودات زنده (مثل بررسی اثرات ضد میکروبی در محیط های کشت) یا در شرایط داخل بدن (شامل بررسی اثر پس از کاربرد در جانوران آزمایشگاهی) انجام شوند. در صورتی که فرآورده خام، موثر تشخیص داده شود، به روشهای گوناگون ترکیبات مختلف موجود در آن را تفکیک و تخلیص می‌کنند و سپس می‌کوشند تا ساختار شیمیایی این ترکیبات خالص شده را (که به دست آوردن مقادیر ناچیزی از آنها اغلب مستلزم ساعتها کار طاقت فرساست) شناسایی کنند. برای این کار از روشهای مختلف دستگاهی نظیر تهیه طیفهای تشدید مغناطیسی هسته (NMR)، طیف جرمی (MS)، طیف فرابنفش (UV) و فراسرخ (IR)، اثر بر نور قطبیده (چرخش نوری)، کروماتوگرافی با عملکرد بالا (HPLC) و ... استفاده می‌شود. به این ترتیب با تلفیق مجموعه این مدارک که هر یک گوشه‌ای از اطلاعات ضروری را برای تعیین ساختار شیمیایی ماده فراهم می‌آورند و مقایسه آنها با ساختارهای شناخته شده، ساختار شیمیایی مواد مورد نظر را شناسایی می‌کنند. در مرحله بعد مجدد آزمونهای بررسی اثرات دارویی بر هر یک از ترکیبات خالص انجام می‌گیرد تا ترکیب موثر شناسایی و به عنوان ماده دارویی عرضه گردد. 180)                  داروهای نیمه صناعی 181)                       داروهای نیمه صناعی با ایجاد تغییرات شیمیایی بر داروهای طبیعی به دست می‌آیند. این تغییرات با هدف افزایش قدرت دارو، کاهش عوارض جانبی، بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی و ... انجام می‌شوند. گاه داوری به دست آمده از منابع طبیعی دارای نقایصی است که با انجام تغییرات جزئی روی ساختار شیمیایی آن می‌توان نقص موجود را برطرف کرد. مثلا پنی‌سیلین حاصل از قارچ پنی‌سیلیوم در اسید معده تخریب می‌شود و نمی‌توان آن را به صورت خوراکی مصرف کرد، ولی با انجام تغییراتی کوچک در گروههای جانبی هسته پنی‌سیلین، داروهای پادزی آموکسی‌سیلین، آمپی‌سیلین و پنی‌سیلین V بدست می‌آیند که نسبت به محیط اسیدی معده مقاومند و از راه خوراکی به مصرف می‌رسند. برای دستیابی به داروهای جدید نیمه صناعی باید تغییراتی حساب شده و قاعده‌مند روی ساختار شیمیایی ماده طبیعی ایجاد کرد و سپس نتیجه این تغییرات را روی اثر دارو بررسی نمود. اینگونه مطالعات منجر به کشف "رابطه ساختمان و اثر" در یک ماده دارویی می‌شود. دارویی که از طبیعت به دست می‌آید، در بدن اثرات مختلفی دارد. برای مثال مورفین نمونه جالبی از این مطلب است. این دارو دارای اثرات ضد درد، تسکین دهنده سرفه، ایجاد یبوست، اعتیادآوری و ... می‌باشد. محققان می‌کوشند تا با دستکاری در ساختار مورفین داروهایی تهیه کنند که هر یک از اثرات فوق را به تنهایی و بدون دارا بودن خاصیت اعتیاد آوری دارا باشند. در راستای این کوششها داروهای بوپرنورفین با اثر ضد درد عالی و اعتیادآوری اندک، دکسترومتورفان با اثر ضد سرفه و بدون اثر ضد درد و اعتیاد آوری و دیفنوکسیلات با اثر ضد اسهال، بدون اثر ضد سرفه و اعتیاد آوری خیلی جزئی ساخته شده‌اند. 182)                  داروهای صناعی 183)                       با پیشرفت علم شیمی، به ویژه دانش شیمی آلی وپیدایش روشهای گوناگون سنتز مواد، هم اکنون میلیونها ترکیب شیمیایی ساخته شده وجود دارند و بدون اغراق همه روزه دهها ترکیب جدید دیگر نیز ساخته می‌شوند. از میان این ترکیبات بطور تصادفی یا آگاهانه، موادی که دارای اثرات درمانی هستند، انتخاب می‌شوند. این گونه داروها را که به طریقه شیمیایی سنترشده‌اند، داروهای صناعی می‌نامند. برای مثال دانشمندی به نام دوما که به مطالعه روی رنگها مشغول بود، متوجه شد که گروهی از موشهای آزمایشگاهی که به طور اتفاقی نوعی رنگ قرمز به نام پرونتوسیل را خورده بودند، در برابر عفونت مقاومت یافته‌اند. با بررسی بیشتر خاصیت ضد باکتریایی رنگ فوق مشخص گردید و بر اساس آن گروهی از داروهای ضد باکتری به نام سولفونامیدها ساخته و عرضه شدند که از آن میان می‌توان به پادزیهای معروفی چون کوتریموکسازول و سولفاستامید اشاره کرد. در گروه داروهای صناعی می‌توان برای درمان یک بیماری، اثر تمامی مواد شیمیایی شناخته شده را روی آن بررسی کرد. ولی با توجه به تعداد بیماریها و کثرت فراوان مواد شیمیایی این کار عملا غیر ممکن است. بنابراین با توجه به اینکه اثر یک ماده ناشی از ساختار شیمیایی آن است (رابطه ساختمان و اثر)، محققان حدس می‌زنند که ممکن است گروههای خاصی از مواد شیمیایی روی یک بیماری خاص موثر باشد. لازم به ذکر است که این حدس با توجه دقیق به ساز و کار بیماری و ساختار شیمیایی مواد و غالبا با استفاده رایانه انجام می‌گیرد. به این ترتیب اثر مواد مورد نظر را در آزمایشگاه روی آن بیماری آزمایش می‌کنند. ممکن است این بررسیها به کشف ماده ای موثر بیانجامند و یا اصلا بی‌نتیجه باشند. برای مثال داروی AZT که تا حدودی بر ویروس مولد بیماری ایدز موثر بوده است، به این شیوه یافت شد. AZT ماده‌ای بود که سالها قبل ساخته شده و کنار گذاشته شده بود تا اینکه در شمار ترکیبات مورد آزمایش روی ویروس ایدز انتخاب گردید و موثر بودن آن اثبات شد. 184)                  روش الگوبرداری از ساختمان بدن 185)                       راه دیگر کشف داروهای جدید، الگوبرداری از ساختمان بدن است. برای مثال هیستامین یکی از موادی است که بطور طبیعی در بدن ساخته می‌شود و در اندامهای مختلف کارهای مختلفی انجام می‌دهد. این ماده درپوست باعث خارش می‌شود، رگهای بینی و چشم را گشاد می‌کند، منجر به احتقان و عوارض ناشی از آن مثل آبریزش از بینی و سرخی چشم می‌گردد. در معده روی سلولهای کناری معده اثر کرده و تحریک ترشح اسید را باعث می‌شود. هیستامین در هر یک از این اندامها گیرنده مخصوص به خود را دارد که از این میان گیرنده‌های موجود در رگها و پوست (گیرنده‌های H1) با هم مشابهند و با گیرنده‌های موجود در جدار معده (گیرنده‌های H2) متفاوت می‌باشند. دانشمندان با در نظر گرفتن ساختار مولکولی هیستامین دو گونه از داروهای آنتی‌هیستامینی را طراحی کرده‌اند. اینگونه داروها با اشغال گیرنده‌های هیستامینی به طور اختصاصی باعث مهار آنها و جلوگیری از تحریک می‌شوند. گروه اول داروهای آنتی‌هیستامینی هستند که در مواردی نظیر سرماخوردگی همراه با آبریزش بینی و یا خارش بکار می‌روند و اثری روی معده ندارند، از جمله داروهایی نظیر کلرافنیرامین، پرومتازین، هیدروکسی‌زین، پیریلامین و غیره. گروه دوم آنتی‌هیستامینهایی هستند که گیرنده‌های هیستامینی معده را مهار می‌کنند و به دنبال آن باعث مهار ترشح اسید می‌شوند. این گروه در درمان زخمهای معده و اثنی‌عشر مورد استفاده قرار می‌گیرند مثل سایمتیدین، رانیتیدین، فاموتیدین و غیره. کشف اثرات درمانی یک ترکیب شیمیایی، تازه آغاز راهی ست که ممکن است سالیان سال به طول بیانجامد. 186)       مراحل بررسی ایمنی دارو 187)                       نکته در اینجاست که یک ماده دارویی همانطور که اثرات درمانی از خود نشان می‌دهد، ممکن است دارای اثرات مخرب و سمی دیگری نیز باشد. برای اطمینان از ایمنی کاربرد دارو در انسان ترکیبات شناسایی شده، باید از 4 مرحله آزمون و بررسی، با موفقیت بگذرند: 188)                  مرحله اول 189)                       آزمون بی‌خطر بودن و سمیت دارو قبل از کاربرد بالینی آن است. در این مرحله که 2 تا 3 سال به طول می‌انجامد اثرات دارو روی جانوران مختلف و جنینی جانوران باردار بررسی می‌شود. امروزه سعی می‌شود از شیوه‌های کشت بافتی و نمونه‌سازی رایانه‌ای برای کاهش کاربرد جانوران آزمایشگاهی در این مرحله استفاده شود، .ولی ارزش پیش‌بینی کننده این روشها هنوز بسیار محدود است. آزمون سمیت پیش بالینی به ازای هر داروی موفق عرضه شده به بازار به طور متوسط حدود 41 میلیون دلار خرج بر می‌دارد و ممکن است تحلیل اطلاعات به دست آمده تا 5 سال زمان ببرد. اگر ماده دارویی در حیوانات و جنین آنها اثر سوئی نشان ندهد، وارد مرحله بعدی می‌شود. 190)                  مرحله دوم 191)                       مرحله ارزیابی دارو در انسان است که طی آن سرنوشت دارو در بدن افراد سالم داوطلب و اثر بدن بر دارو (فارماکوکینتیک) مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مرحله نیز ممکن است حدود 2 سال به طور بیانجامد و معمولا به سبب وجود قوانین سخت در مورد آزمون داروهای جدید روی انسان در کشورهای پیشرفته، با دشواریهای خاصی مواجه است. اگر دارو در این مرحله نیز با مشکل خاصی مواجه نشود، به مرحله سوم راه می‌یابد. 192)                  مرحله سوم 193)                       این مرحله که 3 تا 5 سال به طول می‌انجامد، دارو به تعداد معدودی از بیماران داده می‌شود تا اثرات آن روی بیماری در انسان مشخص شود. در صورتی که دارو در این مرحله نیز نتایج مطلوبی به دست دهد، مجوز ورود به بازار را دریافت خواهد کرد و در سطح وسیع عرضه می‌شود. از این پس دارو در بوته آزمون چهارم یا مرحله پس از فروش قرار می‌گیرد. 194)                  مرحله چهارم 195)                       در این مرحله عکس‌العمل نژادها و گروههای مختلف جمعیتی در برابر دارو مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و متخصصان پزشکی در سراسر دنیا در صورت مشاهده هر گونه عارضه‌ای آن را به سازمان بهداشت جهانی گزارش می‌دهند. در صورت مضر تشخیص داده شدن دارو، بسرعت آن را از سطح بازار دارویی جمع‌آوری می‌کنند. بر این اساس همه ساله از بین ترکیبات مختلفی که دارای اثرات درمانی می‌باشند، در هر مرحله تعداد زیادی از انها به دلایل مختلف از گردونه پژوهش خارج می‌شوند و از ادامه مرحله بعدی تحقیق باز می‌مانند. همچنین داروهای بسیاری با مشخص شدن اثرات سوء آنها، پس از توزیع وسیع از فهرست داروهای رایج حذف می‌شوند و داروهای متعددی نیز همواره در شرف حذف هستند، برای مثال می‌توان به داروی دی‌پیرون یا نوارلژین اشاره کرد که به دلیل عوارض خونی شدید، امروزه دیگر کاربردی ندارد. به این ترتیب تخمین زده می‌شود که برای عرضه هر داروی جدید به بازار حدود پنج تا ده هزار مولکول جدید ساخته و بررسی می‌شوند و هزینه‌ای بالغ بر 240 میلیون دلار صرف می‌گردد. 196)       عوارض جانبی و اثرات ناخواسته داروها 197)                       با وجود مراحل متعدد و موشکافانه بررسی ایمنی کاربرد مواد دارویی و قوانین سخت دریافت مجوز برای تولید و توزیع گسترده، داروها عاری از اثرات ناخواسته نیستند. برخی از این عوارض که خطرات کمتری دارند ناشی از گسترش و تشدید اثرات شناخته شده دارو می‌باشند و قابل پیش‌بینی هستند، ولی گروه دیگر ممکن است تا زمانی که دارو به طور گسترده و به مدت طولانی وارد بازار دارویی نگردیده است، شناسایی نشوند. این گروه از اثرات خطرناکترند و بنابراین آگاهی از آنها برای پزشک اهمیت دارد. برخی از واکنشهای این گروه جنبه آلرژیک (حساسیت‌زا) دارند و برخی دیگر نیز که به واکنش ایدیوسنکراتیک موسومند، دارای ریشه‌های وراثتی می‌باشند. ایدیوسنکرازی در اصطلاح به هر گونه واکنش پذیری غیر عادی با منشا ژنتیکی نسبت به عوامل شیمیایی اطلاق می‌شود. این واکنشها ممکن است به صورت حساسیتهای بسیار شدید و گاه مرگبار نسبت به دوزهای اندکی از یک دارو و یا عدم پاسخدهی حتی نسبت به دوزهای بسیار بالای دارو آشکار شوند. برای مثال حدود 10 درصد از مردان سیاهپوست بر اثر نقص ژنتیکی آنزیمی به نام گلوکز 6- فسفات دهیدروژناز (G6PD) با دریافت داروی پریماکین دچار نابودی شدید گلبولهای قرمز و کم خونی خطرناک حاصل از آن می‌شوند. در مقابل گروهی از افراد به دلیل اختلاف ژنتیکی گیرنده‌های دارویی خود، نسبت به عملکرد ضد انعقادی داروی وارفارین مقاومت دارند. 198)                      داروسازی یا فارماکولوژی عبارتست از: مطالعه واکنش متقابل داروها (یا مواد شیمیایی) و موجودات زنده که منجر به ایجاد اثرات زیست‌شناسی این ترکیبات می‌گردد. و دارو (Drug) در درمان بیماری و تشخیص و یا پیشگیری از بیماریها به کار می‌رود. داروها ممکن است منشاء گیاهی (مانند بلادونا) و یا منشاء معدنی (مانند کلسیم) و یا منشاء حیوانی (مانند انسولین) و یا منشاء شیمیایی (مانند آسپرین) داشته باشند. 199)       علوم مرتبط داروسازی 200)                      علوم پایه پزشکی و داروسازی: علوم مرتبط و علوم اضافه شده 201)                      آناتومی: مطالعه ساختمان فیزیکی موجودات زنده می‌باشد. در مقابل آناتومی ماکروسکوپی یا آناتومی گیاهی، سیتولوژی و هیستولوژی یا بافت شناسی، درباره ساختمانهای میکروسکوپی می‌باشند. 202)                      شیمی حیات: مطالعه شیمی موجود در موجودات زنده، بخصوص درباره ساختمان و عملکرد اجزا شیمیائی آنها می‌باشد. 203)                      بایواثیک: میدان مطالعه‌ای از جنبه فلسفه و مذهب در مورد ارتباط بیولوژی، علم، داروسازی و اخلاق می‌باشد. 204)                      بایواستاتیک 205)                      سلول شناسی: مطالعه میکروسکوپی یاخته‌های منفرد می‌باشد. 206)                      امبریولوژِی یا جنین شناسی: مطالعه توسعه اولیه موجودات زنده می‌باشد. 207)                      اپیدمولوژی: مطالعه دموگرافی روند بیماری می‌باشد، و شامل مطالعه همه‌گیریها می‌باشد، هر چند به این محدود نمی‌شود. 208)                      سلامت عمومی 209)                      ژنتیک: مطالعه ژنها، و نقش آنها در توارث بیولوژیکی. 210)                      هیستولوژی: مطالعه ساختمانهای بافتهای بیولوژی با میکروسکوپ نوری و میکروسکوپ الکترونی می‌باشد. 211)                      ایمنی شناسی: مطالعه سیستم ایمنی می‌باشد، که به طور مثال در انسان شامل سیستم ایمنی مادرزادی و ... می‌باشد. 212)                      میکروبیولوژی: مطالعه میکروارگانیزمها است که شامل protozoa، باکتری ، fungi و ویروسها می‌باشد. 213)                      عصب شناسی: موضوعی است که به بررسی مکانیسمهای اثر دارو، پاسخ بدن به دارو را روشن می‌کند. 214)                      215)       داروسازی صنعتی (چگونگی تهیه داروها) 216)                      تولید دارو در مقیاس بسیار زیاد را "داروسازی صنعتی"می‌نامند. وقتی یک ماده شیمیایی که احتمال دارد اثر دارویی داشته باشد و در آزمایشگاه سنتز شد، برای آزمایشهای بالینی حیوانی و انسانی فرستاده می‌شود، از آنجایی که این آزمایشها بر روی تعداد محدودی صورت می‌پذیرد، مقدار داوری لازم را در همان آزمایشگاه می‌توان تهیه نمود. وقتی یک دارو از تمامی آزمایشهای بالینی موفق بیرون آمد و اجازه ورود به بازار را گرفت، باید آن را در مقادیر خیلی زیاد یا اصطلاحا در مقیاس صنعتی تولید نمود. این اولین مرحله دشوار کار است، چرا که در بسیاری از موارد روشهای آزمایشگاهی، برای مقادیر بسیار زیاد قابل اجرا نیستند و باید برای یک تولید در مقیاس صنعتی یک روش خاص صنعتی پیدا کرد. بارها دیده شده است، سنتر جسم در آزمایشگاه با راندمان بسیار بالا انجام گرفته ولی چندین سال طول کشیده تا روش صنعتی آن بدست آید و چه بسا آن دارو برای تولید صنعتی مقرون به صرفه تشخیص داده نشده است. پس برای تبدیل یک سنتز آزمایشگاهی به تولید صنعتی تحقیقات جدید را باید از ابتدا شروع کرد. مدیریت یک کارخانه پس از تعیین روشهای تولید صنعتی یک دارو، پا به مرحله بعدی می‌گذارد که مرحله تهیه مواد اولیه برای تولید صنعتی یک داروی خاص می‌باشد. مهمترین ماده، همان ماده شیمیایی است که اثر دارویی دارد و اصطلاحا آن را "ماده موثر" می‌نامند. به دلایل گوناگون فیزیک و اینکه دارو به چه شکلی (قرص، کپسول، شربت و..) باید تهیه شود، مواد دیگری را همراه ماده موثر می‌کنند. که آنها را "مواد جانبی" می‌نامند. حال این مساله که ماه موثر و مواد جانبی چگونه و به چه نسبت باید با هم مخلوط شوند تا یک شکل دارویی با شرایط مناسب را بدست آورند، خود فصلی جدید در تحقیقات است، که یک کارخانه یا خود مستقیما به نتیجه می‌رسد و یا روشهای دیگر کارخانجات را از آنها خریداری می‌نماید، همچنانکه کارخانه‌های تولید مستقیم ماده موثره می‌تواند آن را از مراکز دیگر خریداری نماید. در سفارش تهیه مواد اولیه تمامی مواد از قبیل ماده موثره و مواد جانبی در نظر گرفته می‌شوند. البته خرید مواد نیز مسائل مربوط به خود را دارد. مساله بسیار مهم در امر سفارش و خرید، در نظر گرفتن زمان است. چون برنامه تهیه مواد اولیه معمولا چندین ماه به طول می‌انجامد، باید دقت نمود تا زمان سفارش متناسب با زمان‌بندی تولید باشد. مثلا اگر تهیه مواد اولیه تولید یک دارو شش ماه طول می‌کشد، باید شش ماه قبل از تاریخ تولید طبق زمان‌بندی، سفارش مواد انجام شود. البته کارخانجات معمولا در هر مرتبه سفارش مواد، برای تولیدات دو تا سه سال خود، ماده را تهیه می‌نماید. هنگامی که تمامی مواد اولیه موجود باشد، کار تولید را می‌توان شروع کرد. تولید، با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ماده موثره و مواد جانبی و همچنین شکل دارویی که باید تولید شود، می‌تواند به روشهای گوناگون و با دستگاههای متفاوتی صورت پذیرد. به همین علت کارخانجات به بخشهای کوچکتری تقسیم می‌شوند و هر بخش مسئول تهیه یک نوع فرآورده است. مثل بخشهای قرص، کپسول، شربت، محلولهای تزریقی، کرم و پماد، آمپول و ... . 217)       داروسازی بالینی 218)                      داروسازی بالینی یکی از شاخه‌های داروسازی است که در ایران از رشته‌های تخصصی داروسازی محسوب می‌شود و بیشتر در زمینه مشاوره دارویی برای پزشکان فعالیت دارد. پزشکان متخصص می‌توانند پاسخ سوالات تخصصی دارویی خود را از داروسازان بالینی دریافت کنند. این رشته نیز مانند رشته پزشکی به زیر شاخه‌های متعدد از قبیل کودکان، عفونی، داخلی، مراقبتهای ویژه و غیره تقسیم می‌شود. امروزه در دنیا به تعداد تخصصهای پزشکی موجود، تخصصهای داروسازی بالینی به وجود آمده است. هدف از این رشته "مصرف بهینه دارو" یا به عبارتی جایگزین نمودن داروهای تجویز شده با داروهای بهتر، کاهش مصرف اقلام دارویی، تغییر مقادیر مصرف دارو (کم یا زیاد کردن مقدار مصرف دارو) می‌باشد. مصرف بهینه فقط کم مصرف کردن نیست بلکه درست مصرف کردن است. برخی از وظایف این گروه از متخصصین عبارتند از: بررسی تاریخچه دارویی بیمار، نظارت بر مصرف صحیح دارو توسط بیمار، بررسی عوارض جانبی داروها و گزارش آنها، پیگیری غلظتهای دارویی در بیماران برای جلوگیری از مسمومیتها، دستیابی به دوز صحیح درمانی (پایش) و کم کردن مدت بستری شدن بیماران و ارائه مشاوره دارویی به پزشکان. داروسازی رشته‌ای بالینی است، زیرا داروساز با بیمار سروکار دارد و آخرین حلقه زنجیره درمانی است. داروخانه محلی است که در آنجا داروساز می‌تواند اطلاعات لازم را در اختیار بیمار قرار دهد تا با مصرف صحیح دارو به نتیجه مطلوب درمانی دست یابد. از همین رو، یکی از اهداف گروه داروسازی در دراز مدت این است که دوره عمومی داروسازی را به سمت داروسازی بالینی سوق دهد تا داروسازانی که به مردم خدمات دارویی ارائه می‌دهند، کارآیی لازم برای پاسخگویی به سوالات بالینی بیماران را داشته باشند و در ضمن بتوانند با پزشکان ارتباط بهتری برقرار کنند و تبادل نظر نزدیکتری با پزشکان و سایر حرف پزشکی داشته باشند. اینها همه، با تغییر در آموزش داروسازی مقدور خواهد بود. در برنامه‌ریزی آموزش داروسازی، که دو سال گذشته مورد بازنگری قرار گرفته است، آموزش موادی تحت عنوان "داروسازی جامعه‌نگر" منظور شده است که در آینده به اجرا در خواهد آمد. داروساز بالینی می‌تواند خدمات بسیاری در سطح بیمارستانها ارائه دهد. در حال حاضر در کشور ما در برخی از بیمارستانهای تهران از جمله بیمارستان دکتر شریعتی، بیمارستان روزبه و تا حدودی در بیمارستان امام خمینی این خدمات با همکاری پزشکان و داروسازان ارائه می‌شوند. مشکل داروسازی در کشور ما عدم توسعه داروسازی بیمارستانی است. داروخانه‌ها، بیشتر شبیه انبار دارویی هستند و بیمارستانها برای ارائه خدمات دارویی در داروخانه‌هایشان سرمایه‌گذاری نکرده‌اند، در نتیجه این موضوع در ارائه خدمات بالینی اثر منفی به جای گذاشته است، زیرا برای داشتن خدمات دارویی بالینی خوب، ناچار به داشتن داروخانه بیمارستانی خوب و همچنین داروساز بیمارستانی هستیم. قابل ذکر است که با سرمایه گذاری روی داروسازی بالینی و داروسازی بیمارستانی به دلیل کاهش مدت بستری بیمار در بیمارستان، بازگشت نیروی کار به جامعه، و مصرف بهینه دارو و کاهش هزینه‌های دارویی، در کل هزینه‌های درمانی کاسته خواهد شد. 219)       تاریخچه داروسازی در ایران 220)                      در سال 1335 رشته داروسازی از دانشکده پزشکی، داروسازی دندانپزشکی، داروسازی و دندانپزشکی جدا شد و به صورت رشته ای مستقل در رئیس این دانشکده دکتر مهدی نامدار بود. 221)                      از سال 1342 به بعد نظام آموزش داروسازی که از نظام فرانسوی اقتباس شده بود به نظام آمریکایی تبدیل شد و از سال تحصیلی 1343-1342 دروس این رشته به صورت واحدهای درسی ارائه گردیدند. 222)                      از سال 1350 به بعد دوره تحصیلی در دانشکده‌های داروسازی به صورت 6 سال پیوسته تصویب شد که به فارغ التحصیلان پس از گذراندن پایان نامه تحقیقاتی درجه دکترای داروسازی داده میشود. 223)                      224)       راههای تجویز دارو 225)                      داروها ممکن است از راههای مختلفی که در زیر گفته شده است تجویز شود. از راه زیرزبانی: قرص و یا قطره از راه رکتوم یا واژن: شیاف ، محلول از راه استمعال موضعی: مالیدنی، قطره (چشم و گوش و بینی) از راه استشناقی: (اسپری، اینهالر و …) بیشتر داروها را پزشک پس از شنیدن شرح حال بیماران از زبان خود بیمار و معاینه او، تجویز می‌شود، و برخی داروها نیز هستند که بدون نیاز به نسخة پزشک در اختیار بیماران گذارده می‌شوند مانند برخی مسکنها (مانند استامینوفن، …) و ویتامینها و بعضی شربتهای سرفه، قابل ذکر است که بیمارانی که داروها را بدون نسخه پزشک خریداری می‌نمایند اطلاع درستی از آنها ندارند و چه بسا دارویی را نابجا به کار برند و یا به علت ندانستن اثر جانبی آن دستخوش عوارض ناگواری شوند، بنابراین نباید خودسرانه و بدون مشورت با پزشک دارو مصرف کرد یا داروی خود را به دیگران توصیه کرد. لازم به ذکر است پس از مطالعه این کیف و پی بردن به اثرهای مفید درمانی و اثرهای سوء جانبی داروها، مجاز نیستند که بر اساس این اطلاعات دارویی که بر اساس این اطلاعات دارویی برای خود و دیگران تجویز کنند.         226)                      یک آزمایش جدید تایید کرد مصرف یک فنجان تمشک آبی تازه و خام در هر روز می‌تواند در پیشگیری از آسیب‌های سلولی که منجر به بروز سرطان می‌شوند بسیار موثر باشد. 227)                      متخصصان تغذیه همواره تاکید می‌کنند که تمشک‌های آبی که از خانواده توت‌ها هستند به دلیل غنی بودن از انواع مختلف آنتی اکسیدان‌ها، فلاوونوئیدها و سایر ویتامین‌ها در پیشگیری از آسیب‌های سلولی بسیار مفید هستند.   228)                      لائرا نیوتن، استادیار دپارتمان علوم تغذیه در دانشگاه آلابامای آمریکا در این باره تصریح کرد: آنتی اکسیدانها با تثبیت مولکول‌های مضر رادیکال آزاد از سلولها محافظت می‌کنند و حتی می‌توانند از بروز برخی از صدمات ناشی از این مولکول‌ها در سلول جلوگیری کنند.   229)                      نیوتن افزود: براساس نتایج مطالعات مختلف آنتی اکسیدانها در پیشگیری از صدمات ناشی از مولکول‌های رادیکال آزاد که با بروز سرطان مرتبط هستند نقش قابل ملاحظه‌ای ایفا می‌کنند.   230)                      علاوه بر این تمشک آبی منبع سرشار از ویتامین C است که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و همچنین در تقویت فرآیند جذب آهن در بدن موثر است. ویتامین C در عین حال در بهبود عروق خونی و حفظ سلامت مطلوب آنها نقش دارد.   231)                      به گزارش روزنامه دیلی میل، آب میوه تمشک آبی و سایر محصولات و فرآورده‌های مشتق از این میوه نیز حاوی ریزمغذی‌های مفید هستند اما مقدار فیبر آنها خیلی کمتر از خود میوه تازه است.   232)                      بعلاوه افزودن قند و شربت ذرت به این آب میوه‌ها بدون شک از ارزش‌ تغذیه‌ای این میوه کم می‌کند. بنابراین متخصصان مصرف شکل تازه و خام تمشک آبی را توصیه می‌کنند که یک فنجان آن حاوی 80 کالری کالری انرژی است.   233)                      پزشکان انگلیسی و ایتالیایی در یک مطالعه مشترک دریافتند که خوردن ۳ عدد موز در روز شما را در برابر سکته مغزی واکسینه می کند. 234)                      به گزارش سرویس بهداشت و درمان ایسنا، این پزشکان در آزمایشات جدید خود متوجه شدند که خوردن یک عدد موز همراه با صبحانه، یک عدد با ناهار و یک موز دیگر به هنگام عصر پتاسیم مورد نیاز بدن شما را تامین کرده و به همین دلیل احتمال تشکیل لخته های خونی در مغز را تا حدود ۲۱ درصد کاهش می دهد. 235)                      این یافته تایید می کند که پیشگیری از هزاران مورد سکته مغزی با مصرف سایر مواد غذایی غنی از پتاسیم مثل اسفناج، مغز خشکبار، شیر، ماهی و عدس امکان پذیر ست. 236)                      به گزارش روزنامه دیلی میل، در این مطالعه پزشکان اطلاعات حاصل از ۱۱ بررسی مختلف را مورد بازبینی و تجزیه و تحلیل قرار دادند. این آزمایشات تایید کرد که مصرف حدود ۱۶۰۰ میلی گرم پتاسیم در روز کافی است تا خطر احتمال سکته مغزی را بیش از یک پنجم کاهش دهد. 237)                      این یافته حاصل مطالعات متخصصان دانشگاه وارویک در انگلیس و دانشگاه ناپلس در ایتالیا است و شرح آن در مجله کالج کاردیولوژی آمریکا به چاپ رسیده است. 238)                      چه میوه هایی موجب سفیدی رنگ دندان می شوند؟ 239)                      اکثر ما وقتی تبلیغات تلویزیونی و مجلات را در مورد روش های سفید کردن دندانها می بینیم به فکر می افتیم که در این زمینه اقدامی بکنیم و در نتیجه لبخندی زیبا داشته باشیم اما گاهی نگران اثرات سوء این روش ها هستیم. 240)                      به گزارش سرویس بهداشت و درمان ایسنا، در این مقاله که در سایت تخصصی ارگانیک به چاپ رسیده چند روش طبیعی و غیرشیمیایی برای سفید کردن دندانها ارائه شده که در عین حال اینگونه اثرات سوء را نیز ندارند. این روشها عبارتند از: 241)                      خوردن کرفس و سیب؛ این دو خوردنی حاوی سلولزهای رشته ای هستند که مانند یک مسواک طبیعی می توانند به آرامی و بدون ضرر، دندانها را تمیز و سفید کنند. این خوردنی ها اثر رنگدانه های ناشی از مواد غذایی را از روی دندانها پاک می کنند. 242)                      استفاده از پراکسید هیدروژن (یا آب اکسیژنه)؛ این ماده کاملا طبیعی و غیرسمی که ترکیبی از مولکول های اکسیژن و آب است و می تواند به شیوه ای بی خطر دندانها را پاکسازی کند و برای بهداشت و سلامت کلی دندانها نیز مفید است. روش استفاده از آب اکسیژنه این است که پودر ۳ درصد آن را در آب شیر به مقیاس ۵۰ ۵۰ حل کرده و هر شب قبل از خواب دندانهایتان را با این محلول بشوئید. پس از چند هفته متوجه خواهید شد که دندانهایتان سفیدتر و روشن تر شده اند. 243)                      توت فرنگی بخورید؛ این میوه خوشمزه و پرطرفدار تابستانی به دلیل اینکه حاوی ماده ای موسوم به اسید مالیک است در سفید کردن دندانها نقش موثری دارد. برای بهره مند شدن بیشتر از این خاصیت توت فرنگی هفته یک بار دستورالعمل زیر را انجام دهید: 244)                      ابتدا یک عدد توت فرنگی را با یک قاشق غذاخوری جوش شیرین ترکیب کنید تا یک خمیر قرمز رنگ حاصل شود. این خمیر را روی مسواک قرار داده و آن را مدت ۵ دقیقه روی دندانهایتان بگذارید. 245)                      برای جلوگیری از پوسیدگی دندانها پس از ۵ دقیقه با یک مسواک استاندارد، دندانهایتان را بشویید تا هرگونه قند طبیعی از روی دندانهایتان پاک شود. 246)                      استفاده از پوست پرتقال و برگهای درخت برگ بو؛ این دو سفید کننده طبیعی دندانها که غیر معمول تر از بقیه موارد هستند می توانند رسوبات روی دندانها را تا حد زیادی برطرف کرده و دندانها را درخشان تر کنند شما می توانید به نوبت هر یک از آنها را به طور خشک یا به صورت پودر ترکیبی با یکدیگر روی دندانها بگذارید. 247)                      و بالاخره می توانید از جوش شیرین استفاده کنید برای این منظور می توانید ۶ قاشق غذاخوری جوش شیرین را با ۳/۱ قاشق غذاخوری نمک، ۴ قاشق چایخوری گلیسیرین و ۱۵ قطره روغن نعنا یا دیگر روغن های گیاهی تازه کننده بازدم ترکیب کنید این ترکیب را به مقادیر کم هر وقت که می خواهید دندانهایتان سفیدتر شوند روی آنها بگذارید و بعد از مدتی دهانتان را بشوئید. 248)                      با خواص شگفت انگیز گشنیز آشنا شوید 249)                      سبزی گشنیز که به طور معمول و حتی روزانه در آشپزی از آن استفاده می کنیم خواص بسیار زیادی دارد و بعنوان دوای معده و بهبود دهنده عمل گوارش و هضم شناخته شده است. 250)                      به گزارش سرویس بهداشت و درمان ایسنا، متخصصان علوم پزشکی و تغذیه در کانادا می گویند افزودن یک یا دو قاشق چایخوری آب گشنیز به مخلوط شیر تازه، یک ترکیب عالی برای درمان حالت تهوع و اسهال خونی است. گشنیز خشک نیز به درمان اسهال کمک می کند. 251)                      شبکه خبری تورنیونیوز در مقاله ای در این باره آورده است: گشنیز همچنین برای زنان بویژه آنهایی که در دوره عادت ماهانه دچار خونریزی شدید می شوند، مفید است. برای استفاده از این خاصیت درمانی گشنیز می توانید شش گرم از دانه آن را در۵۰۰ میلی گرم آب بجوشانید و پس از افزودن شکر به آن، این مخلوط را به صورت گرم استفاده کنید. 252)                      علاوه بر این، گشنیز برای کسانی که دچار مشکلات آرتریتی (التهاب مفصلی) هستند سودمند است چون این سبزی خواص ضد التهابی بسیاری دارد. برای این منظور نیز کافی است دانه های گشنیز خاکی را با آب بجوشانید و این مخلوط را بنوشید. 253)                      از سوی دیگر گشنیز بعنوان سبزی کاهش دهنده قند خون شناخته شده است و این کار را با تحریک ترشح انسولین انجام می دهد. این تاثیر به حدی است که آن را گیاه ضد دیابت نیز می نامند. گشنیز در عین حال با پایین آوردن میزان کلسترول بد و افزایش سطح کلسترول خوب در خون به سلامت قلب کمک می کند. 254)                      بنابراین گزارش، این سبزی برای پوست نیز بسیار مفید است. مخلوط آب گشنیز با پودر زردچوبه به درمان جوش های پوستی و جوشهای سرسیاه کمک می کند. 255)                      خاکشیر، التیام دهنده زخم و جراحت است 256)                      یک استاد گیاه شناسی گفت: خاکشی ر التیام دهنده زخم و جراحت است. 257)                      دکتر سیدمحمد معصومی، عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه در گفت وگو با خبرنگار بهداشت و درمان ایسنا منطقه کرمانشاه، اظهار داشت: خاکشیر التیام دهنده زخم و جراحات است و از جوشانده این گیاه جهت رفع اسهال ساده، اختلاط خونی، رفع ترشحات زنانگی و به عنوان مدر در موارد آب آوردن انساج استفاده می شود. 258)                      وی افزود: از دانه خاکشیر به عنوان تب بر، دفع کرم و رفع التهاب کلیه استفاده می شود و مصرف آن در دوران بارداری مفید است. 259)                      معصومی تصریح کرد: از دانه خاکشیر به عنوان خنکی و ملین به صورت مخلوط در آب سرد استفاده می شود. 260)                      وی در ادامه در مورد ویژگی های گیاه شناسی خاکشیر، ابراز داشت: این گیاه، گیاهی علمی است که ساقه آن تا ارتفاع یک متر دیده می شود و از مشخصات آن این است که ساقه منشعب در قسمت های انتهایی دارد و یا آن که این انشعاب از ناحیه سطح زمین منشا می گیرد. 261)                      معصومی ادامه داد: برگ های خاکشیر دارای بریدگی های بسیار و نخی شکل با ظاهر مشخص است به طوری که می توان گیاه را از روی شکل ظاهری برگ ها و میوه های خورجین و باریک آن به وضع تقریبا قائم که بر روی ساقه ظاهر می شوند به سهولت تشخیص داد. 262)                      وی گفت: گلهای خاکشیر به رنگ زرد روشن دیده می شوند. 263)                      این استاد برجسته گیاه شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه در ادامه ابراز داشت: میوه و دانه قسمت های مورد استفاده خاکشیر هستند و به صورت خام چاشنی غذا و دم کرده آن مورد استفاده قرار می گیرد. 264)                      معصومی افزود: اردیبهشت و خرداد زمان برداشت این گیاه از طبیعت است. 265)                      وی در پایان گفت: نام علمی خاکشیر «Descurainia Sophia» است که متعلق به تیره Cruciferae (شب بو) بوده و از گیاهان دارویی استان کرمانشاه نیز محسوب می شود. 266)                      خاصیت ضد سرطانی کلم بروکلی تایید شد 267)                      متخصصان تغذیه و سلامت در آمریکا با بررسی آزمایشات بیشتری روی خواص مختلف و مفید کلم بروکلی خاصیت ضد سرطانی این سبزی را تایید کردند. 268)                      به گزارش سرویس بهداشت و درمان ایسنا، کلم بروکلی حاوی ماده ای موسوم به سولفورافان است که به طور انتخابی سلولهای سرطانی را مورد هدف قرار داده و این سلولها را به روش موثر نابود می سازد. 269)                      این ماده در عین حال روی سلولهای طبیعی و سالم عضو مربوطه تاثیر منفی بر جای نمی گذارد. این متخصصان در آزمایشات خود تاثیر سولفورافان موجود در کلم بروکلی را روی سلولهای سرطانی پروستات مورد بررسی قرار دادند. 270)                      دکتر امیلی هو، متخصص و کارشناس اصلی این مطالعات در انستیتو پائولینگ در دانشگاه دولتی اورگون در این باره گفت: ماده سولفورافان که به مقدار زیاد در کلم بروکلی و برخی از انواع سبزیجات دیگر از این گروه یافت می شود از عملکرد آنزیم هایی موسوم به HDAC جلوگیری می کند. عملکرد بازدارنده این آنزیم ها به لحاظ دارویی و رژیمی از سوی این متخصصان مورد آزمایش قرار گرفته است. 271)                      دکتر هو در بیانیه ای تاکید کرد: آزمایشات ما نشان داد که با دستکاری و ایجاد تغییرات در فعالیت این آنزیم می توان روی عملکرد ژن های خاموش به گونه ای تاثیر گذاشت که فعالیت طبیعی سلولهای بدن دوباره از سر گرفته شود. 272)                      به گزارش خبرگزاری یونایتدپرس، وی تصریح کرد: این یافته نشان می دهد که اگر ما تصور داشته باشیم از سولفورافان بعنوان یک ماده ضد سرطان و درمانی در مبتلایان به سرطان استفاده کنیم به نتایج سودمندی دست خواهیم یافت و مطالعات اخیر ما در واقع خاصیت ضد سرطانی کلم بروکلی را که حاوی این ماده است تایید می کند. 273)                      این یافته ها در مجله «تغذیه مولکولی و مطالعات تغذیه» منتشر شده است 274)                      اسفرزه ( Plantago psyllium )   275)                      نام های دیگر: اسپرزه، اسبرزه، اسفیدش، اسفیوس، اسپغل، اسپغول، سفیدخوش، شکم پاره، قارنی یارخ، قارنی یاروق، بذر قطور، بذر قطونا، حشیشه، البراغیث، تبکو، برغوشی فارسی : اسپرزه، اسفرزه عربی: بذر قطونا، حشیشه، البراغیث، اسپغول فرانسه: Psylle انگلیسی: Psylliom نام لاتین: Plantago pslliom، Plantago ovata   276)                      طبق گزارشی اسفرزه در مورد کاهش درد و رفع خارش بیماریهای کولون و رکتوم و قطع خونریزی بواسیر نیز مفید است. و همچنین در کاهش کلسترول. 277)                      در مجله اتحادیه پزشکان آمریکا نقل شده که در مدت 12 هفته 5 درصد کلسترول را کاهش می دهد.   278)                      مشخصاتدانه گیاهی است از خانواده بارهنگ Plantaginaceae، که گونه های مختلفی دارد. گیاه آن یکساله علفی و کوتاه است و بلندی آن به 40 – 10 سانتی متر می رسد. این گیاه در نواحی گسترده‌ای در شمال ایران در دشت گرگان گیلان بین منجبیل و پاچنار در راه بین قزوین و رشت، در رودبار و بین چالوس و رشت و در لرستان، کردستان، بختیاری، اصفهان، ایلام، پشت کوه، مهران، شوش، در فارس: تخت جمشید و لار، در کرمان: نزدیک بم در مسجدسلیمان و بوشهر نیز دیده می شود. در هند در پنجاب و پیشاور می‌روید. 279)                      ترکیب شیمیاییدانه های اسفرزه دارای 10 درصد موسیلاژ است که در اثر هیدرولیز تولید دگزیلوزان، آرابینوز، د – گالاکتوز، د – گالاکتورونیک اسید می نماید. همچنین دارای روغن ثابت، پروتئین و املاح معدنی می باشد. دانه های اسپرزه را در آب قرار دهند پوسته خارجی اپیدرم متورم می شود و تولید یک لایه موسیلاژی در اطراف هسته می نماید و از این رو آن را در درمان اسهال خونی (کمی بو داده استفاده می‌کنند) به کار می برند. 280)                      در آمریکا از آن داروهای ملینی چون Metamucil تهیه میگردد که ملین خوبی است دانه بسیار سختی است که تقریبا در غالب مناطق دنیا می روید و در ردیف مفیدترین، موثرترین و بی ضررترین و در عین حال ملایم ترین ملینهای گیاهی است که از قرنها پیش برای لینت مزاج تجویز شده است ولی تحقیقات جدید نشان می دهد که دانه های اسپرزه برای کاهش کلسترول و قند خون نیز موثر است. 281)                      شفابخشی با اسفرزهدر حدود 30 درصد پوشش دانه اسپرزه را یک ماده جاذب آب تشکیل می‌دهد که موسیلاژ نامیده می شود و پس از خیس شدن و جذب آب، لعاب می‌دهد و هر دانه 10 برابر حجم خودش متورم می‌شود و به شکل لعابی ژلاتینی درمی‌آید و این لعاب است که منشاء شفابخشی آن در موارد اسهال و یبوست می‌باشد. پژوهشهای دانشمندان نشان می‌دهد که یک قاشق مرباخوری تخم اسفرزه که 3 بار در روز خورده شود و هر بار اقلا دو لیوان آب ولرم با آن نوشیده شود، اثر محسوسی در تخلیه و رفع یبوست دارد. 282)                      طبق گزارشی اسفرزه در مورد کاهش درد و رفع خارش بیماریهای کولون و رکتوم و قطع خونریزی بواسیر نیز مفید است. و همچنین در کاهش کلسترول. 283)                      در مجله اتحادیه پزشکان آمریکا نقل شده که در مدت 12 هفته 5 درصد کلسترول را کاهش می دهد. 284)                      نکات احتیاط آمیز در مصرف اسفرزه 285)                      به عنوان ملین و کاهنده کلسترول و احتمالا پیشگیری سرطان، اسفرزه فی نفسه نقشی ندارد بلکه خاصیت ورم کردن و تولید لعاب زیاد آن است که این آثار را ایجاد می کند. پس اگر اسفرزه خورده شود و به قدر کافی آب زیاد خورده نشود، روده ها ورم کرده و چون آب مدفوع کاملا جذب می شود برعکس، انتظار خروج مدفوع متعسر می شود. پس فراموش نشود که با اسفرزه باید آب زیاد خورده شود. 286)                      بااینکه یبوست ناراحتی عمومی زنان باردار است ولی مع هذا زنان باردار باید از خوردن اسفرزه نظیر سایر ملین ها پرهیز کنند و برای رفع یبوست از سایر خوراکی های غنی از فایبر و الیاف گیاهی مانند سبزیها، دانه‌های غلات، نان سبوس دار و ... استفاده کنند. و همچنین برای کودکان زیر 2 سال نباید داده شود. 287)                      از دیدگاه حکمای طب سنتی ایرانطبیعت آن سرد و تر است، نوع سفید رنگ آن مرغوبتر و در آب ته نشین شود. دانه های لعاب زا و خوردن لعاب آن موجب تسکین حرارت و تشنگی می باشد و برای تبهای گرم، غلیان خون و ناراحتی و خشونت سینه و حلق و زبان و سردرد و زخم روده و رفع یبوست روده ها که منشاء آن علل صفراوی یا عوارض حاصله از خوردن داروهای گرم است بسیار مفید می باشد. در تمام موارد فوق لعاب آن به تنهایی و با مخلوط با روغن بادام شیرین خورده می شود. در استعمال خارجی ضماد لعاب اسفرزه مخلوط با سرکه و روغن گلسرخ برای تسکین درد مفاصل گرم، نقرس و نرم کردن ورمهای بخصوص ورمهای پشت گوش نافع است و ضماد کوبیده آن با گلاب برای تسکین سردرد و یا روغن بنفشه برای تسکین سردردهای گرم و رفع خشکی دماغ و اعصاب نافع است و همچنین برای رشد و نرم کردن مو و جلوگیری از دو تا شدن تارهای مو بسیار مفید است در مورد مو باید مالیدن ضماد چند روز پی در پی تکرار شود. 288)                      اگر 12 – 10 گرم تخم اسفرزه در آب گرم خیسانده شود که لعاب آن زود خارج شود و با شکر و با سکنجبین خورده شود برای لینت مراج بسیار مفید است و نوعی ملین است. دم کرده آن برای تسکین درد سینه نافع است.   289)                      خواص درمانی دیگر اسفرزه آ